MIKAWANOH CACANDRAAN

Urang mindeng ngadéngé ungkara basa anu unina:

(1) Bandung heurin ku tangtung.

(2) Sukapura ngadaun ngora.

Ungkara basa anu kitu téh disebutna cacandraan. Sakumaha umumna pakeman basa, cacandraan ogé geus puguh éntép seureuhna sarta teu bisa dirobah ku hal-hal anu baris ngarobah harti. Cacandraan téh gelarna mangsa bihari, raket patalina jeung sajarah anu kaalaman ku hiji daérah. Jadi caritaan, sumebar tur jadi kacapangan. Eusina nataan atawa nerangkeun kaayaan hiji daérah dina hiji mangsa. Sok aya anu nganggap mangrupa tujuman kana hal-hal anu bakal kasorang. Padahal saenyana mah henteu kitu, ngan pédah kabeneran aya sasaruanana jeung mangsa kiwari; natrat ti bihari.

Upamana cacandraan "Bandung heurin ku tangtung". Éta cacandran téh muncul sa bada puseur dayeuh Kabupatén Bandung dipindahkeun ti Karapyak (Dayeuhkolot) ka sisi Walungan Cikapundung, ngadeukeutan Jalan Raya Pos, taun 1810. Padumuk Bandung beuki gegek, anu ngagelarkeun cacandraan “Bandung heurin ku tangtung”. Nepi ka puseur dayeuh Karesidénan Priangan ogé anu tadina di Cianjur, dipindahkeun ka Bandung (1864). Kabeneran kiwari kabuktian, pangeusi Bandung beuki gegek baé, leuwih-leuwih ti daérah lianna di Tatar Sunda.Cacandran “Sukapura ngadaun ngora” raket patalina jeung Radén Tumenggung Wiradadaha VIII. Taun 1811 éta Bupati Sukapura téh dicopot tina kalungguhanana ku Pamaréntah Hindia Walanda. Diganti ku Radén Tumenggung Surialaga, teureuh Sumedang. Tapi taun 1814 RT Wiradadaha VIII diangkat deui jadi bupati, anu ngagelarkeun cacandraan “Sukapura ngadaun ngora”; anu ngandung harti “hirup deui, pucukan deui” anu tadina rék “muguran, ngarangrangan”. Kota atawa wewengkon anu umurna kawilang kolot jeung kahot anu sok aya cacandraanna téh. Upamana baé:

1. Cianjur katalanjuran.

2. Sumedang ngarangrangan.

3. Pangandaran andar-andaran.

4. Galunggung ngadeg tumenggung.

5. Wanayasa macangkrama.

6. Banagara sor ka tengah.

Salian ti cacandraan, aya deui lalandihan, upamana baé:

1. Bandung Kota Kembang

2. Garut Kota Intan

3. Tasik Kota Resik

4. Bogor Kota Hujan

5. Cirebon Kota Udang

Poto: Nu piknik di Alun-alun Bandung; "Bandung heurin ku tangtung".